Aarde en Klimaat

Houtstook is om verschillende redenen nooit duurzaam te noemen. Toch wordt het regelmatig als ‘groen’ en ‘milieuvriendelijk ‘aangeprezen. Aan het kappen en verbranden van bomen zijn onwenselijke fenomenen als ontbossing, opwarming van de aarde en verlies aan biodiversiteit verbonden. En het is allerminst een schone, emissieloze energievorm. In Leefomgeving hebben we al de schadelijke gevolgen voor de mens beschreven. Inmiddels zorgen de houtkachels ook voor een vervuiling van ons oppervlaktewater met hun uitstoot van PAK’s. Geheel terecht oordeelde de Reclame Code Commissie dat houtkachels niet als ‘milieuvriendelijk’ mogen worden aangeprezen.

Er bestaan talloze definities voor duurzaam; een voor de leek goede en makkelijk te onthouden definitie voor duurzaam is: 3P’s: planet, people, profit.

Houtstook en de klimaatopwarming

Bij de opwarming van het klimaat speelt het broeikasgas CO2 een belangrijke rol. Bomen zijn een uitstekend mechanisme om het klimaat te koelen, omdat ze net als de oceanen en wetlands CO2 opnemen. Toch zou het stoken van bomen CO2 neutraal zijn, terwijl een kind kan bedenken dat een boom sneller verbrandt dan dat nieuwe aanplant weer dezelfde hoeveelheid CO2 heeft opgenomen. Het begrip CO2 neutraal heeft in dit geval meer met een boekhoudkundige truc te maken. De CO2 van biomassa wordt toegerekend aan het land waar de bomen worden gekapt, bijvoorbeeld in de zuidelijke staten van de VS, waar veel pelletkorrels vandaan komen. Voor Nederland, dat op grote schaal pelletkorrels importeert, is dat voordelig. De CO2 die wij daarmee verstoken telt niet mee, dus is houtstook CO2 neutraal.

In werkelijkheid komt bij het verbranden van hout meer CO2 vrij dan bij steenkool, de meest vervuilende fossiele brandstof, zo blijkt uit een reportage van Climate Central.

Het duurt vele decennia voordat deze zogenaamde koolstofschuld is ingelopen. Ondertussen versnelt de opwarming van de aarde waardoor onomkeerbare processen, zoals het afsmelten van de ijskap van West-Antarctica, in werking dreigen te treden.

Kritiek CO2 aanpak

Op dit biomassabeleid met zijn bijbehorende subsidies is daarom veel kritiek, van wetenschappers, en van milieuorganisaties. De meest kosteneffectieve manier om CO2 uit de lucht te halen is volgens een rapport uit februari 2019 van Easac, een adviesraad van de Europese Academies van Wetenschappen, nog steeds het planten van bomen en het herstellen van onze bossen. Al zijn er al kleinschalige experimenten met het direct uit de lucht vangen van CO2: Direct Air Capture (Dac).

Voorlopig blijft de combinatie van biomassa verstoken in combinatie met opslag van CO2 in de grond (carbon capture and storage, ook wel afgekort tot CCS,) de Europese en dus ook Nederlandse aanpak van het CO2 probleem. Ondertussen groeit wereldwijd de uitstoot van broeikasgassen, ook van het nog krachtiger methaan. En zijn er grote onzekerheden over de mondiale hoeveelheid beschikbare biomassa op de langere termijn, aldus het Planbureau voor de Leefomgeving.

Over technieken waarbij stoken met biomassa gecombineerd wordt met CO2opslag is de Easac pessimistisch: het legt te veel beslag op ruimte, grond en zoet water. Bovendien lekt er te veel CO2 in deze ingewikkelde keten weg. Het rendement is slechts 50%. Over het filteren van CO2 direct uit de lucht (Dac= Direct Air Capture) is de Easac positiever, maar voorlopig is deze techniek nog erg duur.

Bron: PBL nieuw rapport
Biomassabeleid NL en EU

Houtstook en de ontbossing

Ook in onze Nederlandse bossen vind kaalslag plaats, mede door natuurorganisaties die de korting op hun subsidie compenseren met bijvoorbeeld de verkoop van haardhout. Daarnaast wordt op grote schaal top- en takhout gebruikt voor ons energiebeleid, waardoor de bodem verarmt. De Gelderse Natuur en Milieufederatie hanteert daarom de leus: Hout is grondstof, geen brandstof.

Hout is een grondstof voor de natuur, in de vorm van voedingsstoffen,  maar ook voor bedrijven. In Europees verband legt de houtverwerkende industrie, denk aan verpakkingen of meubels, het nu af tegen de gesubsidieerde  biomassa-industrie die hout op een laagwaardige manier verwerken: verbranden. Meubels gaan lang mee en zouden kunnen worden gerecycled. Dat is een vorm van hoogwaardig gebruik van hout.

Houtstook en biodiversiteit

Wie een boom kapt, of dor hout voor andere doeleinden gebruikt dan de natuur had voorzien, grijpt  diep in op de biodiversiteit. Volgens EIS, het kenniscentrum voor insecten, is 40% van de biodiversiteit in bossen direct gebonden aan dood hout en organisch materiaal. Om de aandacht te vestigen op insecten die in de gevarenzone verkeren, kwam het EIS met het project Dood hout leeft.